Taal van economen schiet tekort

Mark Moore

Het oplossen van maatschappelijke vraagstukken is niet het privilege of de plicht van de overheid alleen. Het bonte middenveld is inmiddels uiterst gevarieerd, zowel in de VS als in Nederland. Er zijn allerlei combinaties, partnerships en arrangementen, zowel privaat, dichtbij de overheid als vanuit de civil society, die zich met een even grote diversiteit aan financieringsbronnen inzetten om maatschappelijke vraagstukken te tackelen. Een uitdaging voor verantwoording, een zegen voor de integrale aanpak. Hybride organisaties hebben Moore altijd gefascineerd: “Ze combineren motieven van overheid, markt én samenleving. Dat maakt ze zo interessant en belangrijk!” Moore kijkt dan ook graag naar het geheel. Het is niet zozeer van belang wat een school of woningcorporatie afzonderlijk voor het eigen domein betekent, maar meer wat hun gezamenlijke prestaties zijn voor de samenleving. Alleen is de vraag hoe je dat onderscheidt.

Bijzondere mix
Weliswaar is Moore deels opgeleid als econoom, maar de taal van economen vindt hij te beperkt om die werkingsprocessen van maatschappelijke ondernemingen te verstaan: “De economische theorie laat het creëren van individueel en maatschappelijk goed het liefst aan de markt over. En waar dat niet lukt kan de overheid aan de slag om de gewenste outcome te bereiken.” Maar het onderscheid tussen privaat en publiek goed gaat volgens Moore voor onderwijs al niet meer op. Ook al omdat er een bijzondere mix is ontstaan van overheidsscholen, commercieel onderwijs en thuisonderwijs en omdat heel veel publieke diensten privaat wordt uitgevoerd. Toen hij zelf het thema gezin ging analyseren was hij ook door die mix verrast: “Ik vond het onthutsend om te zien hoe we zo’n privé-terrein als het gezin publiek gereguleerd hebben met een enorme dosis al dan niet formeel familierecht. We vragen van ouders verantwoordelijkheid, we willen dat ze hun kinderen nooit alleen laten, we vragen zelfs van hen om ervoor te trouwen en beloften af te leggen!”
Een belangrijker manco aan de economische benadering is volgens Moore echter dat sociale rechtvaardigheid méér is dan welvaart en de productie en consumptie van diensten.

Ander denkkader
Wat is dat andere denkkader dan? “Jullie zullen me wel meer econoom vinden dan ik in m’n hart ben,” zegt Moore met de nodige humor als hij uitkomt bij een economisch afgeleid veld: de industrial organization. Deze benadering kijkt naar de omgeving van de markt, besteedt aandacht aan investeringen aan de voorkant, zoekt naar vernieuwing en neemt de rol van de overheid onder de loep. Dan licht het krachtenveld in de driehoek van markt, overheid en civil society vanzelf op en worden volgens Moore veel meer aanknopingspunten voor de bijdrage van maatschappelijke ondernemingen aan de sociale sector zichtbaar. Misschien blijkt er dan wel meer potentieel voorhanden dan we denken. Moore: ”Voor mij is dit een werkbare methode om de rol van hybride organisaties te onderzoeken in hoe zij de samenleving helpen haar volledige potentieel te zien en te benutten met het oog op de vraagstukken die voor ons liggen.”

Paul Simons is journalist. Hij verzorgt regelmatig een bijdrage voor TPC.

Noot
* Mark Moore hield de lezing bij het afscheid van Cees Mouwen van het CBMO (TiasNimbas) van de Universiteit van Tilburg. Op vrijdag 7 september was Moore te beluisteren aan de Vrije Universiteit. Bij het Zijlstra Center van de VU besprak hij drie cases rond het thema public value.