10 jaar TPC

Het eerste nummer van TPC verscheen in december 2003. Het jaar erna kwamen er vier edities uit, wat via vijf edities in 2005 groeide naar het huidige niveau van zes vanaf 2006. De eerste vier jaar stond het blad onder de bezielende leiding van Goos Minderman. Begin 2007 nam Rick Anderson het stokje voortvarend over. Na een korte periode eind 2008/begin 2009 waarin Carla Overkamp hoofdredacteur was, nam Henk Klaassen deze rol op zich. Hij vervult die tot op de dag van vandaag. In totaal zijn er derhalve, exclusief dit decembernummer, 51 nummers verschenen. In de tien jaargangen van TPC zijn er – naast de hoofdredactionelen – in totaal 595 bijdragen verschenen. Het ging hierbij om 400 (hoofd)artikelen, 88 columns, 50 interviews, 45 recensies en 12 congresverslagen. De columns kwamen voor rekening van 23 verschillende auteurs, maar het grootste aantal werd verzorgd door Paul Bordewijk (16 columns), gevolgd door Rolf Oosterloo (14 colums) en Peter van der Knaap (9). Op twee na alle recensies werden verzorgd door Harry ter Braak (44).

Artikelen
Van alle artikelen die tot dusverre in TPC zijn verschenen zijn een aantal kenmerken in beeld gebracht. Hierbij wordt waar mogelijk vergeleken met de gegevens van drie andere bladen waarin ook regelmatig over ontwikkelingen op het vlak van public control, audit & governance wordt gepubliceerd, namelijk de bladen Maandblad voor Accountancy & Bedrijfseconomie (MAB), Overheidsmanagement (OM)¹ en Bank&Gemeente (B&G). De gegevens over die bladen bestrijken de periode 1990-2010 en zijn eerder gepubliceerd in Budding (2010).

Uit onze analyse komt het profiel van TPC als (wetenschappelijk) onderbouwd vaktijdschrift helder naar voren. Bij 36% van de artikelen werd een combinatie aangetroffen van een beschrijving van een praktijksituatie/-probleem, met daarbij gebruik van wetenschappelijke literatuur. 11% van de artikelen was vooral wetenschappelijk/analytisch georiënteerd en bij 53% van de artikelen werd geen gebruik van literatuur gemeld. Het percentage artikelen waarin theorie wordt gebruikt ligt hiermee duidelijk boven de bladen Overheidsmanagement en B&G, maar onder die van het MAB (zie tabel 1).

De gemiddelde lengte van een artikel is iets meer dan vierenhalve pagina.

Tabel 1. Gebruik theorie

In totaal werkten 394 personen mee aan een of meer artikelen. Hierbij ging het om 14% vrouwen en 86% mannen. In tabel 2 staan de namen van de auteurs vermeld die hebben meegewerkt aan vijf of meer artikelen² in TPC. Hierbij is het opvallend dat het met name om auteurs gaat die verbonden zijn (of waren) aan een universiteit. Dat wil overigens niet zeggen dat de publicaties met name van de hand van medewerkers van universiteiten komen. Er werkten juist veel auteurs van buiten die beroepsgroep mee aan publicaties, alleen is het aantal publicaties per specifieke auteur beperkter.

Tabel 2. Auteurs met vijf of meer publicaties

In TPC wordt veel aandacht besteed aan vraagstukken binnen decentrale overheden (32% van de artikelen heeft betrekking op deze sector) en de rijksoverheid (inclusief agentschappen en ZBO’s 27,8%). 22,1% van de artikelen heeft betrekking op de publieke sector in bredere zin, 6,8% op de gezondheidszorg, 5,6% op het (hoger)onderwijs en 5,7% van de artikelen heeft betrekking op een andere sector (waaronder woningcorporaties). Bij de meeste sectoren is het aantal publicaties tussen de jaren onderling vergelijkbaar, alleen de gezondheidszorg is een uitzondering daarop. Over die sector verschenen relatief veel publicaties in 2004 en 2008, waarbij de aandacht met name uitging naar vraagstukken rond marktwerking en governance. Vergeleken met andere Nederlandstalige bladen, is er bij TPC meer aandacht voor de rijksoverheid, terwijl de lokale overheid iets minder sterk (over) vertegenwoordigd is (zie tabel 3).

Tabel 3. Sectoren

Inhoud
In tabel 4 hebben we weergegeven welke onderwerpen er centraal stonden in de 400 geraadpleegde artikelen. Omdat artikelen veelal (minimaal) twee onderwerpen raken, hebben we de twee belangrijkste thema’s geregistreerd³. Als het artikel over slechts één onderwerp ging, hebben we dit thema als eerste en als tweede onderwerp genoteerd. Op deze wijze wordt ieder artikel twee keer vastgelegd (hetzij bij twee verschillende thema’s hetzij twee maal bij een thema), dus hebben we de aantallen door twee gedeeld.

Tabel 4. Onderwerpen

Op basis van tabel 4 hebben we een top tien samengesteld van onderwerpen waar aandacht aan werd besteed. Hierbij geven we ook aan of er bepaalde ontwikkelingen in de aandacht voor dat onderwerp zichtbaar zijn.

1. Bedrijfsvoering (56 - 14,0%)
   In vrijwel alle jaargangen van TPC is er aandacht voor bedrijfsvoeringvraagstukken. Opvallend is het grote aantal publicaties over dit thema in de jaren 2007-2010.
2. Managementcontrol/planning & control (52,5 - 13,1%)
   Ook het thema managementcontrol krijgt in alle jaargangen aandacht. In 2009 waren er relatief veel publicaties over dit thema. Qua inhoud is er een duidelijke tendens te constateren van meer aandacht voor de instrumentele kant van managementcontrol naar de zachtere (en vertrouwens)kant.
3. Financieel toezicht en governance (37,5 - 9,4%)
   Financieel toezicht en governance krijgt opvallend veel aandacht in 2006, en dat geldt ook (zij het in iets mindere mate) in 2011.
4. Positie en taakinvulling van de public controller (33 - 8,3%)
   De positie en taakinvulling van de public controller is een onderwerp dat al vanaf het begin van het verschijnen van TPC op de agenda staat. In 2007 en 2008 wordt er opvallend veel over dit thema gepubliceerd.
5. Financieel management (32 - 8,0%)
   Financieel management is een vrij breed thema. Het betreft diverse management- en organisatie-inrichtingsvraagstukken. In de beginjaren van TPC is er duidelijk meer aandacht voor dit thema dan later.
6. Prestatiemeting en -management (29 - 7,3%)
   Ook het thema prestatiemeting en -management krijgt duidelijk meer belangstelling in de beginjaren van het blad dan daarna. Mogelijk heeft dat te maken met de al bij managementcontrol geconstateerde ontwikkeling van het verleggen van de aandacht van de instrumentelere naar de zachtere kant van sturing.
7. Budgettering (27 - 6,8%)
   Het thema budgettering komt in relatief veel artikelen ter sprake in de tweede helft van de bestaansperiode van TPC.
8. Doelmatigheid/effectiviteit (25 - 6,3%)
   Over doelmatigheid en effectiviteit wordt relatief veel geschreven in 2008 en 2010.
9. Risicomanagement (21,5 - 5,4%)
   Hoewel risicomanagement een thema is dat vrijwel alle jaren ter sprake is gekomen, is de aandacht voor dit thema vanaf 2009 duidelijk toegenomen.
10. Auditing (18,5 - 4,6%)
    Het vakgebied auditing krijgt relatief veel aandacht in 2006 en 2007.

Als we de aandacht die deze onderwerpen krijgen in de tijd bekijken, ontstaat het volgende beeld (zie de figuur).⁴ Opvallend is de aandacht in de beginperiode voor financieel management. In het jaar 2006 was er relatief veel aandacht voor (financieel) toezicht en governance. In de jaren daarna verschuift de aandacht naar bedrijfsvoering en planning & control. In 2011 wordt er relatief veel aandacht besteed aan benchmarking.

Figuur. Aandacht van onderwerpen in de tijd

De toekomst
TPC kent een enthousiaste redactie. Het jeugdig enthousiasme is weliswaar verruild voor een wat meer ingetogen vorm van enthousiasme, maar dat neemt niet weg dat de creativiteit nog even groot is als in de beginjaren. Bovendien staat de breed samengestelde redactie borg voor het oppikken van veel signalen op het gebieden van public governance, audit en control. Daarmee ligt er een ferme basis voor de volgende tien jaar. Voorspellen is moeilijk, zeker als het de toekomst betreft. Maar dat geldt in mindere mate voor TPC. Immers ‘The best way to predict the future is to create it’⁵ En dat zijn we van plan.

Dr. G.T. Budding (g.budding@vu.nl) is hoofddocent Accounting bij het Zijlstra Center for Public Control and Governance aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij is tevens universitair docent bij de afdeling Accounting van de VU en redacteur van het tijdschrift TPC.
Dr. H.L. Klaassen (klaassen@fsw.eur.nl) is universitair hoofddocent economie bij de opleiding Bestuurskunde en hoofdredacteur van het tijdschrift TPC.

Noten
¹ De uitgave van Overheidsmanagement is inmiddels beeindigd.
² Het gaat hier om gewone of hoofdartikelen. Hoofdredactionelen, interviews en recensies zijn buiten beschouwing gebleven.
³ De auteurs bedanken Vidar Stevens en Eva Jansen voor hun hulp bij het coderen van de data.
⁴ Bij deze interpretatie van de populariteit van onderwerpen in de tijd moet worden bedacht dat dit geen echte afspiegeling is van het belang dat in een bepaalde periode aan een onderwerp wordt gehecht. Daarvoor is het aantal artikelen dat is geanalyseerd te klein. Bovendien zou als voorwaarde gesteld moeten zijn dat alle artikelen die aan het blad worden aangeboden ook worden opgenomen. Dat is alleen al vanwege de kwaliteitsborging die plaatsvindt, niet het geval. Theoretisch gezien hoeft de selectie op kwaliteit nog geen vertekening te impliceren, maar door de kleine aantallen waarover het gaat is dit wel waarschijnlijk. Ook moet de sturende invloed van de redactie natuurlijk niet worden vergeten. Zeker door het uitbrengen van themanummers, die overigens ook weer deels zullen passen in een bepaalde tijdgeest, wordt de aandacht die sommige onderwerpen hebben gekregen, positief beïnvloed.
⁵ De quote wordt toegeschreven aan Abraham Lincoln, maar is met zekerheid van managementconsultant Peter Drucker.

Literatuur

• Budding, G.T. (2010), ‘Public Sector Accounting in Nederland’, in: Bogt, H.J., E.P. Jansen en S. Tillema (redactie), Met het oog op de publieke zaak; Liber Amicorum voor prof. dr. Jan van Helden, Groningen: Rijksuniversiteit Groningen, p. 73-82.