Groepen en teams

Bij de besturing van organisaties hebben veel mensen de neiging de organisatie te benaderen als een optelsom van individuen. Tegelijkertijd weten we wel beter. Er is niet voor niets de psychologie naast de sociologie. Er is veel literatuur verschenen over het werken in groepen. Er zijn er hier drie gekozen die een geheel eigen manier van benaderen van groepen en teams vertegenwoordigen. Een boek dat het groepsproces als zodanig bekijkt. Een boek dat er meer vanuit de psychologie naar kijkt en de ongeschreven regels hanteerbaar maakt. En een boek dat nog een slag concreter is en aangeeft hoe men met allerlei beproefde instrumenten naar teams kan kijken.

De geheimen van een groep
Piet Weisfelt, Nelissen 2005, ISBN 902441722, 276 blz.

Scripts in groepen
De geheimen van een groep is enerzijds een heel toegankelijk boek, maar vraagt anderzijds dat je als lezer de tijd neemt de hele analyse te volgen. Het boek vormt deel twee in een reeks van drie. Alle drie de delen hebben betrekking op de gezondheid in systemen. Het eerste deel (Wetten van de stam) gaat over de oerwetten van systemen. Deze wetmatigheden leven in ons onbewuste. Voor een gezond groepsproces is respect voor die wetten essentieel. Het derde boek De bestemming van het systeem beschrijft de ontwikkeling van ziekte en gezondheid binnen systemen.
In De geheimen van een groep gaat het vooral over de krachten die vrijkomen in groepsdynamische processen. Door deze krachten te onderkennen kan men ze leren hanteren. Zo kan men bijdragen aan de gezonde ontwikkeling van systemen door in de eerste plaats de wetmatigheden te respecteren en in de tweede plaats de dynamiek van groepen hanteerbaar te maken. Het boek definieert eerst een aantal begrippen, benoemt de kenmerken van een groep en groepsvorming en beschrijft de ontwikkeling van groepen. Vervolgens wordt naar de ogenschijnlijk onbestuurbare patronen gekeken, die groeps- of organisatiescripts worden genoemd. Scripts die je wel degelijk kan veranderen. Daarna worden verschillende fasen van ontwikkeling zichtbaar gemaakt, en krijgen het begrip autonomie en de positie van de leider in de verschillende fasen een plek. Van de leider worden in verschillende fasen geheel verschillende dingen verwacht. Door de opzet en uitwerking van het boek is het heel begrijpelijk. De loop van het betoog wordt gestaafd met teksten waarin aan de hand van concrete situaties het betoog wordt ondersteund. Elk hoofdstuk eindigt met een aantal vragen die de theoretische beschouwingen concreet kunnen maken naar je eigen situatie als lezer. Verborgen gevoelens krijgen een plek zoals die van schuld of schaamte. Het boek heeft een serieuze literatuurverwijzing, maar komt er niet toe de verbinding daarmee zichtbaar te maken. Het is daarmee een benadering die je aanstaat of niet. Niettemin boeiend om te lezen voor de manager of controller die iets anders wil dan de standaardliteratuur over teams.

Managers en teams
Onder redactie van Henk Korevaar, Yvette Politiek en Peter Spruit, Samson 2001, ISBN 901407252, 165 blz.

Effectief teamwerk
Een mooi overzichtsdocument voor wie naar de verschillende aspecten van het functioneren van zijn team wil kijken. Van het ontwerpen van teams, het opstarten van het team, de ontwikkeling, de succesfactoren tot het management van effectief teamwerk. Er wordt ingegaan op het belang van reflexiviteit als hulpmiddel waarbij uiteindelijk het einde van het team ook niet over het hoofd wordt gezien. Het boek is voorzien van checklijsten over teambijeenkomsten, conflicten, feedback en het samen oplossen van vraagstukken. Standaarden als de teamrollen van Belbin (zie ook Managementteams, over succes en faalfactoren voor teams, ISBN 905261248x en Organiseer uw werk anders, ISBN 9052613117) en de kernkwadranten (D.Ofman, Bezieling en kwaliteit in organisaties) worden eenvoudig toegankelijk beschreven. Een goed team heeft heldere doelen, toont initiatief past zich flexibel aan, toont wederzijds respect, kent een open communicatie en toont een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Het team weet waar het voor gaat en weet vol te houden. Belangrijk is hoe met tegenspoed wordt omgegaan. Want fouten worden overal gemaakt. Dat weet iedere manager en controller. Al met al een prettig leesbaar overzichtsdocument voor iemand die de grondbeginselen van het samenwerken in teams binnen handbereik wil hebben.

Effect, over communicatie en teambuilding
Johan Olav Koss, Heidi en Benthe-Marie Ihlen, Uitgeverij Ehlmar, ISBN 9038908318, 240 blz.

Ieders aandeel in teams
Je hoeft geen liefhebber van schaatsen te zijn om dit boek in één adem uit te lezen. De auteurs beginnen met een aantal basisbeginselen. In den beginne was de buik. Ieder mens heeft in zijn eerste jaren behoefte geholpen te worden door de ouders om de basisbehoeften bevredigd te krijgen. Op later leeftijd speelt die buik nog steeds een grote rol. Er zit een teller in die vaststelt hoe het met de waardering voor jou als mens gaat. Hoe ga je daarmee om en hoe weet je het onderscheid te maken tussen wat jij denkt en voelt en dat wat je over anderen denkt en voelt en wat zij over jou. Hoe word je competent en welke invloed hebben anderen daarop? Hoe verkrijg je focus en wat is het belang daarvan? Hoe leg je de lat hoger? Wat is een schot in de roos en wat is een invasie? Een invasie is een directe confrontatie tussen mensen waarvan de invader niet kan weten wat de invloed is. Mensen zíjn niet, mensen doen! We kennen veel van de wijsheden uit het boek natuurlijk allemaal. Maar het is uitermate nuttig ze eens op een rij te hebben. Communicatie met jezelf is moeilijk. Communicatie met anderen nog moeilijker. In organisaties gaat veel fout tussen de leden van de organisatie, van het team. Wat is er voor nodig elkaar echt te stimuleren? Er zijn geen ingewikkelde modellen nodig om vast te stellen dat een betere communicatie al veel kan betekenen voor een team (organisatie). Wat is jou aandeel? En wat heeft het team nodig? Wat is een goed recept? Het boek biedt geen theoretische verhandeling. Tegelijkertijd levert het wel veel theorie, die op een toegankelijke manier wordt beschreven. Het boek heeft helaas geen literatuurverwijzing. Dat is vanuit wetenschappelijk perspectief een duidelijk minpunt. Maar de inhoud is er niet minder om. Voortdurend wordt aan de hand van praktische voorbeelden een volgende stap gezet. Daarmee is de analyse van de auteurs over samenwerking in teams en groepen goed te volgen. Pas in de laatste hoofdstukken komt het schaatsteam aan de orde. Hoe werden in 1994 op de Olympische Spelen in Lillehammer drie gouden en twee zilveren medailles gewonnen? Effect gaat over communicatie en teambuilding en is daarmee voor managers en controllers een goed en leerzaam boek om te gebruiken bij de benadering van de eigen organisatie.

Drs. H.J.M. ter Braak is wetenschappelijk hoofddocent strategie-vorming en verandermanagement aan de Vrije Universiteit Amsterdam en organisatieadviseur bij WagenaarHoes.