Compleet nieuwe perspectieven

Drie perspectieven schudden ons wakker. De wereld om ons heen beweegt snel en stelt andere eisen aan mensen en organisaties. Benjamin Barber legt uit waarom beter burgemeesters de wereld zouden kunnen regeren. Bob Hoogenboom maakt met vele Nijenrode-collega’s duidelijk dat de crisis een andere, veel integralere benadering vergt en Marga Hoek neemt de lezer mee in een prachtig boek over de, zich ontwikkelende, nieuwe economie met een scala aan inspirerende vertellingen over reeds gerealiseerde innovaties.

Als burgemeesters zouden regeren – Haperende staten, opkomende steden
Benjamin R. Barber, Nieuw Amsterdam, Amsterdam, 480 blz., ISBN 9789046816721

Problemen oplossen in plaats van erover debatteren, om zo de gevarenzone waarin we verkeren, te verlaten. De stad trekt ons aan en stoot ons tegelijk af. Barber wil, in zijn goed leesbare en van een grote belezenheid getuigende boek, van aanpak veranderen: van staten naar steden, van onafhankelijkheid naar interdependentie, van ideologie naar probleemaanpak.
In twee delen, twaalf hoofdstukken en twaalf profielen van burgemeesters, met in het laatste hoofdstuk de burgemeesters van de lage landen – speciaal toegevoegd voor deze Nederlandse versie van het boek – neemt Barber de lezer mee in zijn uitdagende kijk op de wereld.
In het eerste deel gaat het over waarom de steden op mondiaal niveau zouden moeten regeren. Staten praten met elkaar vanuit hun soevereiniteit en slagen er niet in de belangrijkste problemen van dit moment hanteerbaar te krijgen. Om te kunnen begrijpen wat er gedurende de lange reis van de mens naar de stad werd gewonnen, begint Barber met wat verloren ging en vervolgens dat we moeten begrijpen wat we bedoelen met de stad als empirische, burgerlijke entiteit.
In het tweede deel beschrijft Barber hoe mondiaal bestuur kan worden gerealiseerd. In de ‘sloppenwijkenplaneet’ gaat hij in op de ongelijkheid tussen steden. Om te vervolgen met de hoofdpijndossiers uit de megastad. De stad moet en kan zich zelf genezen. Ze zal de ongelijkheid terug moeten dringen. Door steden slim te verbinden met de digitale technologie, dienen zich ongekende mogelijkheden aan. Het gaat om de kunst van het begrijpen van de interdependentie, zoals cultuursteden in een multiculturele wereld. Burgers kennen geen grenzen. Zij leven in de glokale burgermaatschappij met confederale oplossingen, waar burgemeesters als Park-Won Soon van Seoul de glokale gemeenschapsorganisatoren zijn. Barber pleit voor een mondiaal burgemeestersparlement, met de democratie van onderop en het benutten van de interdependentie. Door regio’s aan de periferie van de stad op te nemen in stedelijke conglomeraten, creëer je een modern equivalent van de middeleeuwse gedachte waarin de vesting de regionale bevolking omvatte. Het boek ontleent zijn kracht aan de geheel andere manier van kijken naar de organisatie van het openbaar bestuur.

Gorilla’s, markets and the search for economic values – Rethinking Lehman Brothers and the Global Crisis
Bob Hoogenboom, Marcel Pheijffer, Edgar Karssing (red.), Nyenrode University Press, Van Gorcum, Assen, 360 blz. ISBN 9789023251118

Vanuit Nyenrode heeft een scala aan auteurs meegewerkt aan dit in het Engels geschreven interessante boek over de recente economische ontwikkelingen. In ons neurologisch systeem worden voortdurend nieuwe verbindingen aangemaakt. Met de economie is het niet anders.
In vier delen en vierendertig hoofdstukken met bijna vijftig auteurs wordt de lezer meegenomen in de complexiteit van de financiële crisis. Wordt onze kennis uitgedaagd? Kunnen theoretische langetermijnmodellen de test van de voortdurende turbulentie in markten en financiële instituties aan? Moet er een herdefinitie plaatsvinden van de verhouding tussen overheden en markten, met aangepaste regelgeving? In de vier delen staan het ‘schuld’-spel, de psychologie en cultuur, het opnieuw uitvinden van regulering als remedie tegen de informatieasymmetrie en andere businessmodellen met nieuwe waarden centraal.
Als het gaat om het aanwijzen van verantwoordelijken komen vele gegadigden in aanmerking. Psychologische en emotionele factoren maken een belangrijk deel uit van de drijfveren van de hoofdrolspelers. Gedragseconomie is net zo belangrijk als de macro-economie. De overwaardering voor en simplificatie door rationele modellen moet aangevuld met andere mechanismen, waarin bijvoorbeeld de effecten van sociale media op het gemoed van mensen (en groupthink). Ethische besluitvormingsmodellen, aangevuld met contextuele factoren, zullen betrokken moeten worden. Gorillagedrag moet vervangen worden door contemplatie en reflectie. Ook wordt de vraag gesteld of het gegeven dat het vaak om een mannenwereld gaat niet een belangrijke verklarende factor vormt.
De wereld van controllers voert het gevecht om adequate informatie. Hoe realistisch zijn onze interpretaties van de werkelijkheid? De aangeboden benadering is vooral een filosofische. Het lijkt wel te gaan om het interpreteren van schaduwen op de muur. De absolutistische waarde die aan cijfers wordt gegeven contrasteert met de werkelijkheid. Hoe kunnen we rapporteren over wat werkelijk plaatsvindt? De grenzen van de rationele benadering zijn in zicht. Hoe komen we te weten wat we niet weten? De manier waarop instellingen en instituties gewaardeerd worden, laat zeer te wensen over. Een interdisciplinaire benadering is hoogst noodzakelijk. Het ontbreekt duidelijk aan een accuraat inzicht in de risico’s die we lopen.
In andere businessmodellen en nieuwe waarden krijgen nieuwe oplossingen als PayPal, Google Wallet, maar ook duurzaamheid en schaalvraagstukken de aandacht. De factor mens wordt herwaardeerd ten opzichte van het kapitaal. Groter en groei zijn niet altijd beter. Vele grenzen worden gepasseerd. Nieuwe oplossingen dienen zich aan. Het Chinese teken voor crisis is niet voor niets de combinatie van gevaar en kans. Onze spirituele ontwikkeling leert ons dat de crises in het verleden de buitenkant van innerlijke spanningen waren die ons vervolgens een stap verder brachten. Een mooi perspectief in donkere dagen in een zeer verantwoord leerzaam en met vele verwijzingen gevuld boek, dat voor de controller minder oplossingen biedt dan je aan de voorkant zou denken.

Zaken doen in de nieuwe economie – Zeven vensters op succes
Marga Hoek, Kluwer, Deventer, 2013, 324 blz., ISBN 978013109429

Marga Hoek heeft in dit inspirerende boek een mooie bijdrage geleverd aan het verkennen van de nieuwe economie. Elk hoofdstuk kent een tweede deel waarin het perspectief van kinderen, maar niet kinderlijk, op het vraagstuk beschreven wordt. Het boek kwam mede tot stand door intensieve crowdsourcing. Het boek is zeer toegankelijk en inspirerend, met een mooie literatuurlijst en vele verwijzingen naar internetadressen. Voor elke overheidsmanager en controller een boek van grote waarde, alhoewel de vertaling naar de consequenties voor het publieke domein nog plaats moet vinden.
De nieuwe economie is drievoudig duurzaam en levert een nieuw fresco op van de werkelijkheid. Onze kijk op de natuur, de mens en de financiële assets verandert. De klant is behalve gebruiker, cocreator, innovator en financier. Dat levert nieuwe waardecycli op. Schaalgrootte krijgt een andere betekenis. Innovatie vindt plaats in een wereld van transparantie en gezamenlijkheid. Businesscases gaan er anders uit zien. Kennisdeling staat centraal evenals samenwerking op innovatievermogen en visie.
Op het vlak van de financiering zullen zich ook grote verschuivingen voordoen. De financieringsbehoefte zal beperkt worden. Deze zal meer langjarig en duurzaam zijn, terwijl vreemd vermogen effectiever gebruikt moet worden. Leiderschap vormt als het ware de strik om het zaken doen in de nieuwe economie. Toezicht krijgt in de nieuwe economie fundamenteel anders vorm. De toezichthouder wordt bijv. continu aanspreekbaar, zal meer in de openbaarheid en in dialoog moeten acteren, wordt uit andere netwerken gerekruteerd dan nu en zal zich veel (inter) actiever op moeten stellen.

Drs. H.J.M. ter Braak is docent Strategie en Verandermanagement aan de Vrije Universiteit Amsterdam en organisatieadviseur bij WagenaarHoes.