Impact boven winst
14 april 2015 om 16:52 0 reacties
Bij investeringen met maatschappelijke doelstellingen is het vaak complex om het verwachte rendement inzichtelijk te maken. Het gaat hier veelal om projecten die investeren in gezondheid, geluk, kwaliteit van leven of andere factoren die zich moeilijk uit laten drukken in monetaire termen. Toch blijft ook bij dergelijke projecten de behoefte bestaan om in te kunnen zien wat het geld oplevert en de (niet monetaire) winst recht te doen. Vooral in complexe situaties, waarbij er zowel meerdere investerende als profiterende partijen zijn, komt de SROI tot zijn recht.
Bij investeringen met maatschappelijke doelstellingen is het vaak complex om het verwachte rendement inzichtelijk te maken. Het gaat hier veelal om projecten die investeren in gezondheid, geluk, kwaliteit van leven of andere factoren die zich moeilijk uit laten drukken in monetaire termen. Toch blijft ook bij dergelijke projecten de behoefte bestaan om in te kunnen zien wat het geld oplevert en de (niet monetaire) winst recht te doen. Vooral in complexe situaties, waarbij er zowel meerdere investerende als profiterende partijen zijn, komt de SROI tot zijn recht.
Figuur 1. De vier stappen van de SROI-methode
De methode
Grofweg bestaat de SROI-methode uit vier stappen (zie figuur 1):
- Wat? De verandertheorie
- Wie? Een overzicht van de stakeholders en hun betrokkenheid
- Hoeveel? Een overzicht van de (verwachte) effecten en impact
- Hoe? Het waarderen en monetariseren
1 Verandertheorie
Elke SROI-analyse begint met definiëren van de ‘theorie van verandering’. Hierin wordt afgebakend welke veranderingen de investering teweeg zal brengen. Het nut van de SROI-analyse hangt in belangrijke mate af van de grondigheid waarmee deze theorie van verandering wordt opgezet. Om niet bij elke analyse uit te komen op ‘opbrengst = oneindig’ is het noodzaak om stevig af te bakenen wat precies het probleem is waarvoor een oplossing wordt gezocht. Hierbij wordt gekeken naar onder andere de probleemstelling, de urgentie en de schaal. Hoe preciezer het probleem omschreven wordt, des te preciezer kunnen doelstellingen en oplossingen ontworpen worden. Wat op zijn beurt weer de effectiviteit bevordert.
2 Stakeholders en betrokkenheid
De tweede stap omvat misschien wel het belangrijkste principe bij het opstellen van een SROI: het betrekken van alle stakeholders. Hiermee wordt niet alleen gedoeld op de aandeelhouders van de investering, maar alle betrokken partijen, ook zij die niet investeren. Bij de meeste projecten met een sociale insteek zijn er veelal toch meer partijen betrokken dan op het eerste zicht kenbaar was. De ervaring leert dat er gaandeweg ook stakeholders zichtbaar kunnen worden waar in eerste instantie niet direct aan gedacht werd.
3 Effecten en impact
Als eenmaal vaststaat welke stakeholders beïnvloed worden door de investering, kan de volgende stap gezet worden: het inschatten van de verwachte effecten en impact van de investering. Belangrijk hierbij is niet te teveel te claimen. Daartoe bepalen we de deadweight en de attributie. De deadweight beschrijft de effecten/verbeteringen die hoe dan ook plaats hadden gevonden over dezelfde periode en dus geen direct gevolg zijn van de investering. Binnen de attributie vallen de effecten die zijn veroorzaakt door andere inspanningen/organisaties.
In dit proces wordt geen gebruik gemaakt van harde berekeningen. Dit zou enkel schijnprecisie zijn omdat het veelal gaat om ‘zachte’, vrij arbitraire waarden. Het doel van een SROI is dan ook niet alleen om te komen tot de uiteindelijke ratio. Belangrijker is dat het proces in gezamenlijkheid wordt doorlopen met álle stakeholders. Hierdoor wordt de beeldvorming gelijkgestemd onder alle betrokkenen, komt het gezamenlijk belang van de investering naar voren én wordt inzichtelijk waar de kosten en de baten vallen. Dit bijproduct vormt in de praktijk vaak een belangrijkere uitkomst dan het uiteindelijke product van een SROI, de ratio. De gedeelde visie en het gecreëerde draagvlak zullen in de praktijk meer effect bewerkstelligen dan de berekende ratio.
4 Waarderen en monetariseren
Omdat parameters als uren, gezondheid, gevoel en euro’s zich moeilijk onderling laten vergelijken worden alle effecten gemonetariseerd. Hiervoor bestaan legio wetenschappelijke manieren. Belangrijk is duidelijk en transparant te communiceren over de gekozen manier en gehanteerde berekening. Na het doorlopen van de vier stappen wordt duidelijk welke partijen investeren en welke partijen baat hebben van de investering, alles uitgedrukt in euro’s. Daarmee berekenen we vervolgens de ROI-ratio van projecten met een Sociale insteek, de SROI.
Nuttig
De SROI-methodiek bepaalt dus de toegevoegde waarde van investeringen in de maatschappij en maakt deze inzichtelijk. Deze informatie kan interessant zijn voor verschillende partijen met maatschappelijke doelstellingen en wordt dan ook veelal breed ingezet. Het feit dat de SROI zowel op voorhand, tijdens als na afronding van een project of investering voltrokken kan worden, dient de inzetbaarheid.
De brede opzet en betrokkenheid van alle partijen bij de SROI maakt het middel uitstekend geschikt om inzicht te verkrijgen in complexe velden. Welke partijen zijn betrokken en vanuit welke motieven zitten zij aan tafel? Waarom en voor wie is deze investering nou eigenlijk? Hoe verhoudt ons project zich tot dat van anderen en wat is de toekomstige waarde hiervan? Antwoord op deze vraagstukken dragen bij aan de legitimiteit van sociale initiatieven. Het versterken hiervan dient niet alleen ter verantwoording aan anderen, maar kan ook zeer verfrissend zijn voor de initiatiefnemer: Waar doen we dit nou eigenlijk voor?
|
Casus: de Persoonlijke Gezondheidscheck1 In de berekeningen gaan we uit van een totaal van 75.000 deelnemers aan de online risicotest per jaar, waarvan 50% via de eerste lijn/nulde lijn is uitgenodigd en 50% via de werkgever. Voor deze situatie zijn in de SROI voor de belangrijkste stakeholders, de input en opbrengsten gekwantificeerd. De uitkomsten van de SROI zijn weergegeven in figuur 2. De bedragen zijn omgerekend naar een bedrag per deelnemer aan de online risicotest. Aan de linkerzijde zijn de investeringen per stakeholder benoemd en aan de rechterzijde zijn de maatschappelijke opbrengsten inzichtelijk gemaakt. De SROI-ratio bedraagt 2,38. Dit betekent dat iedere geïnvesteerde euro € 2,38 oplevert aan maatschappelijke waarde en daarmee is de maatschappelijke businesscase positief. De meeste opbrengsten liggen bij de zorgverzekeraar. Hierbij moet worden opgemerkt dat de investeringen voor de zorgverzekeraar ook het grootst zijn. De opbrengsten zijn echter groter dan de kosten. De stakeholder met het grootste maatschappelijke rendement betreft de deelnemer. Met een gemiddelde inbreng van € 2,50 wordt een maatschappelijk waarde van € 270,- behaald. Dit is vooral te danken aan het voorkómen van een terugval in arbeidsparticipatie. Ook de opbrengsten voor de werkgever zijn positief. Mede dankzij de SROI-analyse is het PreventieConsult opgenomen in het Nationaal Programma Preventie 2014-2016 van VWS. In februari 2015 hebben de betrokken artsenorganisaties en gezondheidsfondsen de Persoonlijke Gezondheidscheck als vervolg op het PreventieConsult grootschalig gelanceerd.
|
Toch ligt een groot deel van de waarde van de SROI niet in het product. Het gezamenlijk doorlopen van het proces met de verschillende stakeholders brengt de betrokken partijen dichter bij elkaar. Een kritische beschouwing vanuit de verschillende paradigma’s kan een project tot een sterk geheel maken. Het feit dat voor iedere betrokkene de te nemen/genomen investeringen en verwachte returns op tafel liggen kan als confronterend ervaren worden, maar biedt ook een zekere vorm van verlichting. Eventuele initiatieven beginnen hoe dan ook al met een voorsprong als er contact is geweest met alle partijen. Het betrekken van alle belanghebbenden wordt echter vaak als essentieel onderschreven, maar minder vaak in de praktijk gebracht. Wie hier echter de tijd voor neemt, vergroot daarmee het draagvlak en de toewijding voor het initiatief.
Om het maximale uit een SROI te halen zijn er zeven kernwaarden opgesteld.2
|
De zeven SROI-principes
|
Het hanteren van deze zeven principes vergroot de betrouwbaarheid en dus de geloofwaardigheid van een uitgevoerde analyse. Door op deze manier de impact te bepalen kan de maatschappelijke businesscase rond gemaakt worden. Dit moet het gemakkelijker, maar vooral ook gebruikelijker maken om onderbouwde investeringen te doen die gaan voor impact, boven winst.
Nino Bellengé is Health Innovator bij Vital Innovators.
Mark de Lange is CEO bij Vital Innovators.
Noot
1 De casus in dit artikel (De Persoonlijke Gezondheidscheck) was onlangs groot in het nieuws: < http://nos.nl/artikel/2021034-antwoord-huisartsen-op-wildgroei-gezondheidschecks.html >
2 Jeremy Nicholls, Eilis Lawlor, Eva Neitzert & Tim Goodspeed, A guide to social return on investment, The SROI network, January 2012.