Digitalisering en technologie

Vaak hoor ik bij de presentaties die ik geef dat technologie een enorme impact heeft op onze samenleving. Dat door technologie banen bedreigd worden en dat er volksstammen werkloos thuis komen te zitten. Ik hoor soms ook de roep om digitalisering en uitbreiding van technologie aan banden te leggen. Om privacy redenen en uit angst dat computers zo slim worden dat ze uiteindelijk alles over zullen nemen van de mens.

Is dat dan allemaal lariekoek of is het waar? Is er een gulden middenweg of moeten we alles ‘gewoon op ons af laten komen’? In dit verhaal neem ik je mee door dit vreemde land van verbazing en herkenbaarheid. Geen moeilijke verwijzingen of hoogdraverij. Als je dit gelezen hebt, kun je aan de lunchtafel of bij de borrel makkelijk het gesprek aanknopen met collega’s, vrienden of onbekenden over wat de kansen zijn. En hoe we er mee om kunnen gaan.

Geen hype

Want als er één ding zeker is dan is het wel dat deze veranderingen geen hype zijn. They’re here to stay, sterker nog, de verandering zal steeds meer toe­nemen, en doet dat al op dit moment. Je hebt vast wel gehoord van al die nieuwe technologieën, die je wellicht hebt afgedaan als modewoorden, verteld door futuristen als ik, of door slimme mannen uit Sillicon Valley. Ja die van de Singularity University zoals Peter Diamandis, Ray Kurzweil, Rob Nail en Salim Ismail. Exponential Technology en Moonshots. Dat er een moment komt waarop de technologie pijlsnel een vlucht neemt qua omvang en complexiteit. Ergens in de Knee of Curve zeggen zij, komt er door exponentiële verdubbeling een enorme toename aan technologische capaciteit. Dat exponentiële werkt zo: elke keer telt een getal niet gewoon door (lineair) maar verdubbelt zichzelf. Zo kan het zijn dat een vijver met kroos er lang over doet om half gevuld te zijn, totdat de vijver halfvol is en de volgende dag volledig gevuld met kroos. 1, 2, 4, 8, 16, 32, 64, 128…

Wij mensen denken dan ook lineair. Dat is wat ik vaak aanhaal als ik spreek over Kodak. Een verhaal dat velen kennen als het falen van inzicht van het managementteam van Kodak. Zij zagen niet wat Steve Sasson aan hen liet zien: een digitale camera aan het begin van zijn groeicurve. Het is dan ook niet dat dit MT niet de kansen zag, ze zagen waarschijnlijk niet de directe marktpositie van de digitale camera. Waarom zou deze de complete value chain van Kodak veranderen, die was namelijk zo sterk. Op elke straathoek een fotowinkel met Kodakfilm en Kodakpapier. De vraag is met de kennis die je nu hebt: zou jij het anders hebben gedaan?

Waarschijnlijk niet. De reden daarvoor is dat wij ons niet bewust zijn dat ons brein na pak ‘m beet 100.000 jaar op aarde nog steeds maar een 1.1 versie is en dat wij niet in staat zijn om exponentieel te denken. Wat we wél kunnen is nadenken over hoe de toekomst eruit zou kunnen zien, en dat vertalen we in boeken, films en verhalen, visies. 

Technologische vooruitgang

Veel van dit futurisme of science-fictiondenken kom je dan ook tegen in verhalen over hoe de toekomst eruit zou kunnen zien, denk aan de ‘Brave New World’ uit de tijd van het hoorspel ‘War of the Worlds’. De boeken van Asimov. En in films uit bijvoorbeeld Hollywood: ‘I Robot’ met Will Smith en natuurlijk de film waar iedereen direct aan denkt als ik over robots vertel: ‘The Terminator’. Vaak overheerst de angst dat de mensheid het loodje legt, en altijd wordt er een scenario neergelegd dat het allemaal slechter wordt en dat we alles digitaliseren, onze eigenheid als mens verliezen en dat de wereld slechter af is dan we tot nu toe geleefd hebben.

En dat zou je aan het denken moeten zetten. Duik in de geschiedenis en kijk om je heen naar de laatste pak ’m beet 150 jaar. Wat is er in die tijd allemaal veranderd en hoe hebben we ons aangepast aan deze vernieuwingen, en vaak ook veelomvattende veranderingen. De uitvinding van het vuur en van het wiel. De uitvinding van buskruit, het geschreven woord en de Industriële Revolutie. Weefgetouwen die machinaal in beweging werden gezet, de mijnbouw die makkelijker werd (maar niet minder gevaarlijk) en paarden die niet meer voor het vervoer hoefden te zorgen. Of welke vorm van paarden­krachten dan ook. Hebben we het trouwens nu nog steeds over hoeveel pk een auto heeft? En ik hoor eigenlijk nooit iemand zeggen dat de erbarmelijke omstandigheden waar kinderen en volwassenen onder moesten werken tot begin vorige eeuw (in Nederland tenminste, dat gebeurt nu nog steeds in grote delen van de wereld) dankzij technologie niet meer plaatsvinden. 

Veel nieuwe banen zijn toen geboren: loondienst en andere arbeidsverhoudingen veranderden de samenleving. Ook toen zullen er mensen bang zijn geweest voor hun baan, en ja, ook toen hebben veel mensen hun baan verloren en zich om moeten scholen. Toch zijn we als mensheid in West-Europa daar beter uit gekomen, hebben we een betere en gezondere leefstijl, leven we langer, minder ziekte, meer voedsel en toegang tot de wereld en media.

Tegenwoordig hoor je echter niet dat dit een mooi voorbeeld is voor de technologische vooruitgang die de laatste 50 jaar steeds meer veranderingen teweegbrengt. Hoe we ermee om moeten gaan of hoe onze acceptatiegraad is. Technologische vooruitgang wat betreft kleding, voedsel, vervoer, sanitaire voorzieningen, gezondheidszorg, communicatie en gebruik van computers zijn langzaam maar volledig in onze way of life geslopen, en niet meer weg te denken. 

Deze basics nemen wij for granted en toch hebben we moeite met het accepteren van steeds meer digitalisering in ons leven. Het feit dat we communiceren met telefoons met de capaciteit van een computer, mailen, appen, en online gedrag vertonen geeft juist blijkt dat we het wél omarmen, ook al vinden we het lastig om dit in ons persoonlijk leven een plaats te geven, en hoe we bijvoorbeeld onze kinderen opvoeden in deze snelle wereld.
De kracht van ons als mens ligt er in dat we flexibel zijn, ook al vinden we dat niet van onszelf
Heetste hangijzer is het verlies van privacy, de vlucht in online presence en het verlies van werkgelegenheid door robotisering en Artificial Intelligence (AI).

Flexibiliteit is onze kracht

Dus wat nu? Hoe kan je dan wel die match maken tussen de kennis uit het verleden, de onbekende toekomst en het nu. Rennen, stilstaan of meebewegen? De kracht van ons als mens ligt er in dat we flexibel zijn, ook al vinden we dat niet van onszelf. Als onze directe omgeving verandert, of we bevinden ons in een werkomgeving die verandert dan gaan we daar gewoon in mee. Dat zou betekenen dat ook in omgevingen waar vooruitgang niet heel vanzelfsprekend is, of gewenst, dat dit langzaam gemeengoed kan worden. Kijk naar alle bedrijven die computers gebruiken, sterker nog, er zijn er weinig te vinden die geen computer gebruiken. Waar is dan die vrees voor robotisering en computers uit geboren? Vaak ligt dat in een kern van zelfbescherming, om de boze wereld buiten te houden. Met als basis het gegeven dat we ons wel comfortabel voelen in de rol die we nu hebben. De patronen die vastliggen. De hiërarchische verdeling die al tijden als een piramide standhoudt, waarbij het aantal dienstjaren een betere plek op de apenrots vertegenwoordigt. Velen zijn nog niet klaar voor de opkomst van snelle jonge bedrijven, geleid door jonge mensen; de patatgeneratie, generatie Y en Millenials.

Nieuw betekent in deze omstandigheden dan ook om kunnen gaan met veranderende technologie, een andere basisvaardigheid en vooral deelcompetenties. Maar ook delegeren en het vertrouwen dat anderen op de wereld ook best een taak uit kunnen voeren. De mogelijkheden om samen te werken met mensen over de gehele wereld en dat via een online verbinding is voor een groot cohort werkenden een brug te ver. Zij hechtten aan persoonlijk contact, beheersbaar werken van negen tot vijf en duidelijke lijnen. 

Voor vele jongeren echter is juist de online community, het gebruik van social media, code kunnen schrijven en werken wanneer en van waar je wilt een way of life. De mate waarin technologie een deel van hun leven beheerst is dus veel groter. En de acceptatiegraad dus hoger. Tegelijkertijd is de vrije tijd die ze hebben meer waard dan het werk dat ze doen. De roep naar offline klinkt vaker, en de switch daar naar toe maken is niet altijd even makkelijk.

Interactie en computing power

Toch is onze nature state als mens er een waarin wij graag interacteren met elkaar. Sociaal contact face to face (of face to facetime) prevaleert boven je verschuilen achter een appje. Ook al beweegt de communicatie zich heel erg die kant op. Wat niet raar is want je bereikt mensen of groepen op die manier veel sneller. En dat heeft zeker zo zijn waarde. Maar die interactie, die zal niet weg gaan. Waar wij ook zijn en met welke technologie we ook werken, er is die basis waar we met zijn allen zijn, dat we nog steeds naar feesten, musea, bioscopen of het strand gaan met z’n allen. Ook al geven series op Netflix zoals ‘Black Mirror’ een ander beeld van de nabije toekomst weer.
Ik ken ook niemand die als hij een nu goed idee heeft dat dan gaat bespreken met een computer…
Die computer gaat in de toekomst wel een steeds grotere rol spelen in ons leven. Het is niet geheel ondenkbaar dat we in die toekomst wél onze problemen gaan bespreken met een vorm van AI. Een computer kennen we nu voornamelijk als een ding waar we ons werk op doen. Computing power echter wordt ook gebruikt bij AI en robotics, augmented reality en virtual reality.

Nieuwe technologie wordt nu juist zo leuk als je de combinatie gaat zoeken. Elektrische auto’s bestaan tenslotte ook al meer dan honderd jaar en pas op het moment dat er een slimmere toepassing was zie je dat de reikwijdte vergroot wordt. Dat is bij computing power ook zo, zeker als er binnen een aantal jaar aan quad-computing een grote sprong voorwaarts wordt gegeven. Wij mensen houden nu al enorm van computers, en de mogelijkheden daarvan, stel je eens voor dat er nog meer mee kan. Bedenk goed dat de meeste films en series die wij bekijken technologie tentoonspreiden die wellicht nog niet kan, maar het feit dat het zichtbaar is zorgt ervoor dat er mensen zijn die het verwezenlijken van dat idee nastreven. En voor je het weet kan het dan ook. 

Science-fictioncommunicatie met hologrammen en sprekende computers zijn al mogelijk, zo ook zelfrijdende auto’s (Tesla) en pratende robots (Nao). Het op afstand aanzetten van een verwarming of beveiligingscamera’s behoort bij velen al tot een standaardpakket op hun smartphone of tablet.

Gebruik van nieuwe technologie 

De vraag is dan dus ook, waar we mee begonnen: moeten we nu instappen, het laten gaan of afweren. En het beantwoorden van die vraag begint dicht bij jezelf. Waar ben je als persoon het meest bij gebaat of door gegrepen. Hoe zit het met de wereld ná jou, voor de kinderen van nu. En professioneel: waar wil je dat jouw bedrijf, afdeling of eigen carrière heen gaat? Ben je op je plek en comfortabel waar je nu zit, of heb je de wil om te veranderen, mee te gaan. Niet elk bedrijf is gebaat bij een wildgroei aan ideeën, en vaak is dat ook helemaal niet wenselijk. 

Wat wel een eerste stap in de juiste richting is zou het organiseren van een denktank/meeting/brainstorm zijn over de huidige stand van jouw bedrijf of afdeling en wat de kansen zijn als je nieuwe technologie gaat toepassen, en kijken naar wat het product is of de service die je biedt en op welke manier deze in de (nabije) toekomst over te nemen is door een vorm van AI of robotisering. En bedenk dan dat robotisering en technologie al in heel veel apparaten om je heen zit. Ik neem namelijk aan dat er bij jou geen koffiedame op kantoor rondloopt en dat je niet meer thuis koffie aan het opschenken bent. Of dat je die brief eerst met de hand schrijft en dan laat uittypen door een typiste. Waar is die zaal met typistes eigenlijk? En waarom werken we niet meer met een typemachine? Die printte tenslotte direct…

Die technologie om je heen, daar gaat het om. Slimme apparaten bedacht door mensen zoals jij en ik. Waarom? Omdat het handig was, of makkelijk. Tijd en kostenbesparend. Dus hoe zou die technologie nou toegepast kunnen worden op jouw baan? Kijk je veel naar cijfers van verleden en nu? Vul je lijsten in of aan? Maak je productbeschrijvingen? Doe je werk met repeterende handelingen? Zijn er bedrijven die een softwarematige oplossing hebben die in de richting ligt van jouw werk of bedrijf? Kijk dan eens met een kritisch oog over hoe jij een slag kan slaan naar gebruik van nieuwe technologie om jouw baan een andere invulling te geven. Vaak zal dit gepaard gaan met zelf leren en veranderen, maar it beats het hebben van een WW-uitkering, of niet?

Als je als persoon of bedrijf vooruit wil dan is het laatste wat je wilt niets doen. Begin met nadenken over wat de mogelijkheden zijn. Verdiep je eens wat verder via het internet over de mogelijkheden. Verras je baas met een slim plan. Ga aan het werk. Want als je niets doet dan is de status-quo veel te dichtbij. En dan word je bang. En dat is nergens nodig voor.

Wij mensen zijn een soort dat al eeuwen gebruikt maakt van technologie om vooruit te komen. De natuur weet ons echter al eeuwen te verassen en te verbazen, en heeft daar geen technologie voor nodig. Wij kunnen enorm veel leren door kijken naar de natuur, om te kijken hoe de natuur zichzelf reguleert en verbetert. Zelflerende computers, autonoom denkende AI-oplossingen. Zo kan het helemaal geen kwaad om bijvoorbeeld een bioloog of een antropoloog eens in jouw team te zetten en te ontdekken hoe zij naar verandering kijken.
Want zelflerende computers, die zichzelf kunnen programmeren is al werkelijkheid. En vooralsnog houden die zich keurig aan de code. Zolang de code niet zichzelf herschrijft waardoor de computer de controle van de code overneemt is er niets aan de hand. Dus we hoeven er ook niet bang voor te zijn.

Dus wat nu te doen als je bijvoorbeeld controller in de publieke sector bent. Mag en kan je er dan van uitgaan dat er voor jou niets verandert? Ik zou adviseren om na te denken wat jouw rol kán worden, en hoe je jouw werk beter of anders uit kan voeren door gebruik te maken van technologie. En dan niet alleen vanuit jouw rol, maar kijk ook naar de klantkant, waar liggen daar de uitdagingen en verbeteringen. En het is helemaal niet erg als een deel van jouw werk anders gaat worden, dan heb je juist weer een uitdaging, toch?

Blijf in ieder geval niet in de waan dat alles wel hetzelfde zal blijven. Dat is niet zo. Dat is nooit zo geweest. Daar hoef je enkel een korte blik voor in de geschiedenis te werpen. Dus kop op, pak aan die kansen en zet jezelf in beweging. Dat is ook nog eens goed voor ons. Want al dat zitten achter een computer, pc, tablet of de tv is ook niet goed.

Aan jou de keus. Voorlopig dan.

Wouter Swolfs is founder van White­Rabbit. Hiermee faciliteert hij workshops bij bedrijven om hun strategie om te zetten in tangible uitdagingen aan de hand van innovatieve processen.