De economie van de toekomst

Wim de Ridder verdiepte zich in de metamorfose van de nieuwe welvaart. Hij neemt de lezer mee in hoe de wereld zich de komende jaren zal ontwikkelen op het vlak van verkeer en vervoer, gezondheidszorg en pensioenen – als we het goed doen. De Belg Peter Hinssen schreef een boeiend boek over de generatie N, waarin netwerken succesvoorwaarde nummer één is.

Groei & krimp, waar moeten we bouwen – en waar vooral niet?
Wouter Vermeulen, Coen Teulings, Gerard Marlet & Henri de Groot, Nijmegen: VOC Uitgevers, 2016, ISBN 9789079812196

De auteurs tonen dat de groei van steden op langere termijn onvoorspelbaar is en ook onafhankelijk van de omvang van de stad plaatsvindt. Op kortere termijn zijn groei en krimp persistent. Krimp is beter te voorspellen dan groei. Nieuwbouw in krimpgebieden is dan ook contraproductief en zet huizen­prijzen verder onder druk. Concentratie van voorzieningen op een paar kansrijke locaties biedt meer soelaas. Bouwen in Emmen, Ede, Almere, Oost-Groningen en Limburg gebeurt dus in markten waar er geen behoefte aan is. In Amsterdam, Hilversum en Haarlem wordt te weinig gebouwd.
Toch een stel bijzondere conclusies als je naar het beleid van de afgelopen jaren kijkt. Het boek is gebaseerd op een analyse van een groot aantal cijfers op het niveau van de G57-gemeente-indeling. Maar ook veel internationaal studiemateriaal wordt gebruikt. Elk hoofdstuk sluit af met een samenvatting met de belangrijkste conclusies en levert suggesties tot te lezen literatuur. In de zes hoofdstukken over groeien en krimpen (van regio’s, 1), hoog en laag (opgeleiden, 2), stijgen en dalen (prijzen, 3), waar en wanneer (bouwen, 4), winnaars en verliezers (5) en macht of onmacht (6), komen de verschillende perspectieven op het bouwen en de economie tot uitdrukking.

De Nederlandse krimpproblematiek staat in geen verhouding tot wat er in delen van Duitsland gebeurt. Verzekering tegen huizenprijsschommelingen op gemeentelijk niveau helpt zowel bij groei (lagere kapitaalkosten) als bij krimp (bescherming tegen prijs­daling). De Algemene Uitkering uit het Gemeentefonds biedt een dergelijke verzekering, maar Nederland gaat met die verzekering wel erg ver. In zekere zin is deze discussie vergelijkbaar met de discussie die in Europa wordt gevoerd: zijn we bereid met elkaar een transfer­unie aan te gaan? Zijn we bereid om een land te ondersteunen als de economie van een land ‘tijdelijk(?)’ minder goed functioneert? Waar binnen Europa geen euro extra naar Griekenland mag gaan, is de binnenlandse transferunie algemeen aanvaard – terwijl het binnen Nederland om een aanmerkelijk groter aandeel van het bruto binnenlands product gaat dan waar in Europa sprake van zou zijn.
Het boek leest gemakkelijk en biedt op landelijk en regionaal niveau mooie aanknopingspunten voor de beleids­keuzes die gemaakt moeten worden om de woningmarkt en de economie de goede impulsen te geven.

Metamorfose – De nieuwe welvaart
Wim de Ridder, Deventer: Vakmedianet, 2016, 183 blz., ISBN 9789462761094.

Van vrij spel tot de welvaart van overmorgen: over de vooruitgang die wordt bevochten. De Ridder neemt de lezer mee in zijn perspectief op de wondere ontwikkelingen in de maatschappij en economie, als gevolg van de technologische doorbraken waar we nu en in de komende tijd mee te maken hebben. Op het vlak van mobiliteit, energie, gezondheidszorg, veiligheid, ons geld en de pensioenen werkt De Ridder uit hoe de samenleving zich naar zijn idee zal ontwikkelen. De vooruitgang is turbulent en gewelddadig. Hij sluit af met een hoofdstuk over de periode 2025-2045. De Ridder toont zich hier een idealist door te verwachten dat we te maken krijgen met een neergang van het kapitalisme, dat welvaart creatieve krachten vrijmaakt en geluk hoog op de agenda komt. Maar de komende decennia zullen wel turbulent zijn en in vele opzichten gevaarlijk vanwege de machtsstrijd die op vele fronten zal worden uitgevochten, omdat oude verdienmodellen en belangen (ordes) onder druk komen te staan.

Na beschouwingen over de te verwachten ontwikkelingen de komende tien jaar komt de existentiële vraag aan de orde waartoe de nieuwe welvaart op de lange termijn leidt. Het is zijn vierde boek op rij, het integreert de eerste drie. De Ridder is optimistisch waar anderen juist erg pessimistisch zijn. De komende tien jaar verandert er naar zijn oordeel meer dan de afgelopen dertig jaar.

De zeven hoofdstukken laten zich prettig en gemakkelijk lezen en de verwijzingen naar andere literatuur is prima. De Ridder dankt een aantal mensen, waaronder Adjiedj Bakas, die hem inspireerden en bijdragen leverden in het boek.

Digitale apparatuur verovert de wereld met een nieuwe orde tot gevolg. De geschiedenis leert ons dat het dan gevaarlijk wordt. Sterke maatschappelijke coalities zijn nodig om grootse prestaties te realiseren. Zijn verwachting is dat we doorgaan tot elektriciteit gratis is (maar windenergie niet meer op zee gewonnen wordt), iedereen zich veilig voelt (maar dat niet meer afwentelt op de overheid), iedereen koopt wat bij hem past (maar zich niet meer laat verleiden tot overconsumptie) en onze pensioenen welvaartsvast zijn (maar we niet meer beleggen op de internationale kapitaalmarkt). De Ridder vertaalt zijn verwachtingen ook in financiële perspectieven, maar dat blijft wel oppervlakkig. Toch een interessant boek.

The Network always wins – Hoe overleven in een onzeker tijdperk
Peter Hinssen, Tielt: Lannoo Campus, 2015, ISBN 9789401427258.

Dit boek wordt aangeprezen als een boek over snelheid, consumenten en organisaties. Als een survivalgids voor wie de toekomst in handen wil nemen. De grootste uitdaging voor bedrijven komt niet van buitenaf. Het zal erom gaan de dynamiek binnenin zo te veranderen dat het bedrijf de snelheid van de stroom in de wereld daarbuiten bijhoudt. Het gaat om de balans tussen de interne en de externe klok.

De remedie tegen de VUCA-wereld is VACINE. VUCA staat voor volatility, uncertainty, complexity, ambiguity. VACINE voor velocity, agility, creativity, innovation, network, experimentation. Fail-fast forward is dan een belangrijk concept. Het doel ervan is te begrijpen waarom iets niet werkt en te leren van je fouten. “Of zoals de grote filosoof Mike Tyson zei: Iedereen heeft een plan tot ze in hun gezicht geslagen worden. We zullen het tijdperk van netwerken nooit gaan begrijpen en beheersen als we niet op een nieuwe manier gaan denken over onze wereld – als we onze bedrijven en markten niet gaan zien als complexe, onderling geconverteerde, aanpasbare systemen.”

Netwerken, als concept van het verbonden zijn via de knooppunten van het netwerk, vergt een nieuwe taal. De wereld van de media veranderde er fundamenteel door. Netwerken maken dat waar informatie vroeger statisch was, ze nu gaat stromen, als van water in een vijver naar in een rivier. Technologie in de klas is niet het antwoord voor het onderwijs. Iets anders is nodig. Markten hebben zichzelf getransformeerd in netwerken van informatie, die verschillende regels volgen, en verschillende gedragspatronen vertonen. Gemiddelden zijn dan passé, luister en leer, vertrouwen is een noodzaak (werk eraan) en veranderen wordt veelzijdig. In het tijdperk van het gezondheidsnetwerk zijn we proactief en lijkt onze huidige aanpak voodoo. We gaan toe naar de generatie N, de netwerkgeneratie. Het digitale vormt slechts het voorgerecht.

Peter Hinssen maakt het concreet in de duiding van de samenhang tussen de verschillende netwerken waarin mensen, zakelijk, privé enz. functioneren. Een uitnodigend en eenvoudig leesbaar en met humor geschreven boek waar iedere publieke manager zijn voordeel mee kan doen bij de formulering van zijn strategie en de inrichting van de besturing van zijn organisatie.

Drs. H.J.M. ter Braak is docent Strategie en Verandermanagement aan de Vrije Universiteit Amsterdam en organisatieadviseur bij Wagenaarhoes.