Trauma, Toekomst en Ondernemen met impact

Philippe Bailleul beschrijft met ‘Trauma in organisaties’, hoe je ze kan herkennen en helen, maar biedt daarmee ook een boeiende kijk op ogenschijnlijk onoplosbare problemen in een organisatie. Patrick van der Duin levert met ‘Toekomstonderzoek voor organisaties’ een boek dat de lezer snel zicht biedt op welke methodologie je als organisatie je toekomst kan verkennen. Arko van Brakel inspireert de lezer in ‘Ondernemen met Impact’ op een heel andere manier voor zijn eigen toekomst en die van zijn organisatie.

Trauma, Toekomst en Ondernemen met impact

Philippe Bailleul,Leuven: Lannoocampus 2017, 232 blz., ISBN 9789401435451

In organisaties voel je soms intuïtief dat er iets niet klopt. Als controller kom je er dan niet alleen met financiële of inhoudelijke inzichten. Je merkt dat beproefde methodes om de organisatie nieuw leven in te blazen weinig effect hebben. Dit boek biedt een ander perspectief op wat er aan de hand kan zijn. Philippe is organisatiecoach en ontrafelt een aantal terugkerende patronen op het vlak van trauma. Een trauma linken we in de eerste plaats een aan persoon die een ingrijpende gebeurtenis meemaakte. Maar het kan zich ook manifesteren in het relationele weefsel van groepen. Dit gebeurt bijvoorbeeld door een sanering met pijnlijke ontslagen. Het effect van die reorganisatie kan zo vernietigend zijn dat het de organisatie als een sluipend gif immobiliseert.

Trauma in organisaties biedt je een brede kijk op het vooralsnog onontgonnen terrein van systeemtrauma. Het boek reikt in drie delen, negen hoofdstukken, een goede literatuurlijst met geraadpleegde bronnen om verder te lezen, een reeks handvaten en inzichten om dergelijke trauma’s effectief op het spoor te komen en ze te genezen, waardoor de organisatie kan heropleven. Het is een goed leesbaar en zeer verantwoord boek en zeer de moeite waard voor controllers, managers en bestuurders die te maken hebben met een organisatie waar niet productieve patronen groot ongemak in de organisatie camoufleren.

Philippe start In deel 1 met het beantwoorden van de vraag waarom je aandacht zou moeten hebben voor trauma’s en systeemtrauma’s in het bijzonder. In deel 2 gaat het over het erkennen en daardoor herkennen van een systeemtrauma. In deel 3 neemt hij je mee in hoe je ermee aan de slag kunt gaan. Emergency en crisismanagement, toxines zo snel mogelijk kanaliseren, het helen van uitgesteld systeemtrauma, organisatievernieuwing als katalysator voor posttraumatisch stresssyndroom.

Het begrip trauma is nog verre van afgebakend, maar toch is er een ondersteunend kader nodig om ermee aan de slag te kunnen. Hoe heeft het een plek gekregen in onze maatschappij. Wat voor verschillende trauma’s en welke patronen kennen we daarbij? Want die vormen een belangrijke sleutel om ze op te sporen. De voorbije jaren is er veel vooruitgang geboekt in het wetenschappelijk onderzoek naar trauma en de werking van ons brein en zenuwstelsel.

Trauma met een grote T gaat over een specifieke gebeurtenis en trauma met een kleine t gaat over een reeks van gebeurtenissen met hetzelfde vernietigende effect. Philippe benadert het thema vanuit de traumakubus waardoor trauma met een brede bril benaderd kan worden. De kubus is opgebouwd rond de drie volgende assen: de omvang, de impact en intensiteit en de tastbaarheid. Bij de omvang gaat het er om of er een individu, een groep, de organisatie of de maatschappelijke context geraakt zijn. Bij de impact gaat het om de mate van stress met als zwaarste een posttraumatisch stresssyndroom. Bij de derde as gaat het om de aard van de tastbaarheid van het trauma: spiritueel, mentaal, emotioneel of fysiek. De kubus wordt gebruikt als bril.

Door in te zoomen (analyseren), uit elkaar te halen om te begrijpen, en uit te zoomen (systematisch kijken), om iets te plaatsen in de context van een groter geheel, kan scherp worden wat er aan de hand is. Als een team stap voor stap zijn veerkracht verliest, is het goed te bekijken hoe het team zich verhoudt tot zijn context. Wat goed in-/uitzoomen vraagt wordt helder uit de doeken gedaan. Het boek is gelardeerd met heldere praktijkvoorbeelden en illustraties. Systeemtrauma ontstaat door een (reeks) gebeurtenis(sen) of door aanhoudende omstandigheden die een overweldigend effect hebben op een groep, familie of organisatie en/of gemeenschap ten koste van het vermogen gebalanceerd te blijven functioneren op fysiek, emotioneel, mentaal en/of spiritueel vlak.

Door te erkennen kan je herkennen. Maar wat je niet herkent kan je niet erkennen en is de kans op heling klein. Er zijn een aantal factoren die een organisatie kwetsbaar maken voor systeemtrauma. De aard van het werk (beroepsgroepen die frequent met dood, ziekte, crisis etc. geconfronteerd worden), de organisatie met betrekking tot visie, missie, cultuur en structuur, het type mensen dat zich aangetrokken voelt tot een bepaald soort werk.

Door een goed oog te ontwikkelen voor toxines en het weefsel van een organisatie, de relationele bedrading (diep luisteren), kan met passende werkvormen een gezonde organisatieontwikkeling gerealiseerd worden. Vanuit ‘what doesn’t kill you, can make you stronger’ kunnen organisaties winnen aan maturiteit als het systeemtrauma geheeld raakt.

Toekomstonderzoek voor organisaties

 Patrick van der Duin, Assen: Van Gorcum 2012, 290 blz., ISBN 9789023248378

Patrick van der Duin heeft de eindredactie gedaan van dit boek waaraan ook nog zestien andere auteurs hebben bijgedragen. In twee delen en zeventien hoofdstukken wordt toekomstonderzoek belicht. In het eerste deel worden zeven methoden beschreven. In het tweede deel negen hulptechnieken. De Delphi-methode, de trendanalyse, de scenariomethode, de kwalitatieve trendextrapolatie, technology assessment, backcasting en roadmapping passeren de revue.

Bij de hulptechnieken gaat het om het interviewen, de workshop, de metha-analyse, de versnellingsmeter, creativiteit (twee benaderingen), de stakeholdersanalyse, causale diagrammen en visualisatie. Alle in vogelvlucht beschreven. De zeven methoden kunnen in een continuüm van voorspellen naar verkennen worden geplaatst. De auteurs zijn wetenschappers, adviseurs, promovendi, onderzoekers, toneel regisseur, allen met een scala aan wetenschappelijke opleidingen. Elk hoofdstuk heeft zijn eigen literatuurlijst, soms kort, soms uitgebreid. Het boek laat zich gemakkelijk lezen en wordt zo hier en daar ondersteund met technische en praktische visualisaties.

In deze crisistijd met corona is voor veel organisaties de vraag wat de toekomst hen zal brengen en hoe ze zich daar passend op in kunnen stellen. Het boek biedt op hoofdlijnen een keur aan methoden, ver voor dit tijdperk ontwikkeld, die het denken kunnen ondersteunen. De toekomst bestaat niet als ding, maar wel als sociale constructie. Een constructie die het gedrag van mensen kan en zal beïnvloeden. De beschreven methoden zijn gekend en worden frequent gebruikt in de praktijk. Het doel van een toekomstverkenning moet de keuze van de te gebruiken techniek bepalen.

De scenariomethode wordt misschien wel het meest gebruikt omdat deze verschillende perspectieven op de toekomst vergelijkbaar maakt. Trendanalyses zijn simpel en maken inzichtelijk wat te verwachten is als ervaringen tot nu toe doorgetrokken worden naar de toekomst. Beide hebben het meest het karakter van een voorspellende aanpak.

De Delphi-methode wordt vaak gebruikt om groepen experts te raadplegen over toekomstige ontwikkelingen. Roadmapping wordt gebruikt om te beoordelen of een organisatie toekomstige technologische toepassingen kan realiseren. Backcasting is behulpzaam bij het overdenken hoe duurzame doelen bereikt kunnen worden. Technology forecasting houdt zich bezig met het oplossend vermogen van toekomstige technologie. Technology assessment is een reactie op technology forecasting in die zin dat het maatschappelijke effecten ook in beeld brengt. Beide hebben het karakter van verkennende studies.

Elke methode wordt beschreven vanuit een historische schets van de methode, gevolgd door een beschrijving van de methode, een stappenplan en een lijst van gebruikte literatuur. De diepgang van de beschrijvingen verschilt sterk tussen de beschrijvingen van de diverse methoden. Het boek kan niet gebruikt worden om je snel in een methode in te werken. Daar is het te oppervlakkig voor. Als je na wilt denken over een te hanteren methode biedt het boek voldoende stof tot nadenken.

Ondernemen met Impact

 Arko van Brakel, Amsterdam: Boom 2020, 282 blz., ISBN 9789462763722

In control zijn, betekent volgens Arko dat je een team vanuit een mix van talenten kan laten floreren (wisdom of the crowd). In control zijn is heel wat anders dan iedereen willen controleren. Wie piramides bouwt krijgt mummies. Het falend vooruitkomen is nodig in een wereld waarin verandering de enige constante is. Ondernemen met impact begint bij jezelf.

Ondernemen met impact biedt oplossingen om samen te werken vanuit een supportersteam waarin je een bijdrage kunt leveren aan je team zonder jezelf weg te cijferen, omdat de allersterkste teams bestaan uit mensen die ook hun eigen ambities in het team waar kunnen maken. Dit boek biedt een tamelijk holistische kijk op de wereld, waarin ieder van de tien hoofdstukken praktische antwoorden biedt om impact te realiseren. Elk hoofdstuk wordt afgesloten met do’s en don’ts. Door te werken vanuit vertrouwen, alternatieve controle, zelfmanagement, extreme stakeholder alignment en creatieve innovatie (Ricardo Semler/Semco-style) kom je verder en heeft eenieder binnen je organisatie er meer plezier in.

In ‘Ondernemen met impact’ laat Arko zien dat het niet uitmaakt of je nou een bedrijf, een non-profitorganisatie, of een land aanstuurt. Het gaat altijd om keuzes maken, ruimte geven en waardecreatie voorop stellen. Een keur aan hoogleraren beveelt het boek aan. Geen wetenschappelijk verantwoord boek overigens, maar wel zeer inspirerend. Ieder mens heeft behoefte aan kaders. Om als organisatie integer te zijn, is alleen de juiste intentie hebben absoluut niet voldoende. Het gaat er om dat de daden, de acties en besluiten authentiek te zijn ten opzichte van je waarden. Consistent zijn in je gedrag, door regels en standaarden toe te voegen aan die waarden en deze te verankeren in processen.

Je hebt dus waarden en normen nodig. Zodra je zoveel normen hebt dat niemand nog weet wat de onderliggende waarden ook al weer waren, loop je als organisatie het gevaar de verbinding met je omgeving, je klanten en collega’s te verliezen. Waarden zijn tijdloos, komen van binnenuit en zijn niet cultuurgebonden. Het afschaffen van overbodige processen is niets meer of minder dan het schrappen van normen die niet meer passen bij de waarden, zodat de waarden weer herkenbaar zijn in alle wat jij en jouw organisatie ondernemen.

Je krijgt impact vanuit de betekenis die je hebt voor je omgeving als je vanuit je eigen kwaliteiten aan de slag gaat. Arko ondersteunt zijn adviezen met zijn eigen (soms bizarre) successen en mislukkingen als ondernemer, maar ook als directeur van het opleidingsinstituut de Baak.

Er is een hoofdstuk met tips vanuit betekenis voor de omgeving. Tips door met je eigen kwaliteiten op belangrijke trends te reageren (niet te vroeg of te laat). Tips voor meer impact door op beslissende momenten te weten welke keuze je moet maken. Tips voor impact door een cultuur van vertrouwen, experimenten en permanente verbetering.

Tips met betrekking tot het benutten van tegengeluid en de cultuur van het internet. Tips voor meer impact vanuit vertrouwen. Tips voor een high-reformable organisatie met een supportsysteem. Voor impact op klanten en collega’s door extreme stakeholder alignment en zelforganisatie. Tips voor impact in de economie van de toekomst: de WE-conomie, maar ook als een ecosysteem in harmonie met de omgeving te ondernemen. De wereld is niet maakbaar, dus neem jezelf niet zo serieus. Zorg dat je zelf de verandering bent.